Wielu osobom rozpoczynającym pracę w obszarze jakości często trafia na pojęcie „lean”. W kontekście zarządzania jakością i produkcją jest to pojęcie niezwykle popularne, choć nie zawsze intuicyjnie zrozumiałe. Skąd wzięła się ta nazwa, czy Lean Manufacturing i Lean Management to to samo, i dlaczego po polsku mówi się o „szczupłym zarządzaniu”?
Skąd wzięła się nazwa „lean”?
Termin „lean” (ang. „szczupły”) pojawił się po raz pierwszy na początku lat 90. w publikacji pt. „The Machine That Changed the World”, czyli „Maszyna, która zmieniła świat” autorstwa Jamesa Womacka, Daniela Jonesa i Daniela Roosa. Książka opisywała nowatorski system produkcyjny, stosowany przez firmę Toyota w Japonii, zwany Toyota Production System (TPS). Celem TPS było maksymalne zwiększenie efektywności produkcji poprzez eliminację marnotrawstwa (w języku japońskim muda) i koncentrowanie się na działaniach, które rzeczywiście przynoszą wartość dla klienta.
Autorzy książki stwierdzili, że ten sposób zarządzania produkcją przypomina proces „odchudzania” – usuwania wszystkiego, co nie jest absolutnie potrzebne, aby osiągnąć optymalny wynik. Stąd właśnie wzięła się nazwa „lean”, czyli „szczupły”, odnosząca się do efektywności i prostoty w zarządzaniu procesami.
Lean Manufacturing a Lean Management: Czy to to samo?
Lean często kojarzy się głównie z produkcją, co jest częściowo prawdą, ponieważ to właśnie w przemyśle produkcyjnym (zwłaszcza w Toyocie) narodziły się podstawowe założenia tego podejścia. Stąd też w literaturze pojawia się termin Lean Manufacturing, który odnosi się do metod stosowanych w produkcji w celu eliminacji strat, takich jak nadprodukcja, nadmiar zapasów, niepotrzebne transporty czy zbędne ruchy.
Jednak koncepcja Lean rozwinęła się znacznie poza same procesy produkcyjne. Dziś termin Lean Management oznacza filozofię zarządzania, którą można zastosować w praktycznie każdej dziedzinie biznesu – od produkcji po usługi, administrację czy nawet opiekę zdrowotną. Lean Management koncentruje się na zarządzaniu organizacją w sposób „szczupły”, czyli eliminowaniu strat i ciągłym doskonaleniu procesów we wszystkich obszarach, nie tylko na hali produkcyjnej.
Można więc powiedzieć, że Lean Manufacturing jest częścią szerszego podejścia, jakim jest Lean Management. Lean Management dotyczy całej organizacji i jej kultury, podczas gdy Lean Manufacturing odnosi się przede wszystkim do optymalizacji procesów produkcyjnych.
Dlaczego po polsku mówimy o „szczupłym zarządzaniu”?
Polski odpowiednik „lean” to właśnie „szczupły” – dlatego też Lean Management tłumaczymy jako „szczupłe zarządzanie”. W ten sposób staramy się oddać ideę efektywności i „odchudzenia” procesów. Szczupłe zarządzanie oznacza, że staramy się realizować zadania jak najmniejszym nakładem środków, skupiając się tylko na działaniach, które przynoszą wartość.
W polskim tłumaczeniu pojęcie „szczupłe zarządzanie” może brzmieć nieco nietypowo, ale ma swoje uzasadnienie – oddaje sens idei Lean. Celem jest stworzenie procesów wolnych od marnotrawstwa, a jednocześnie skoncentrowanych na dostarczaniu maksymalnej wartości dla klienta.
Podstawowe zasady Lean
Aby lepiej zrozumieć, o co chodzi w Lean, warto poznać kilka podstawowych zasad, które stanowią fundament tej filozofii:
- Wartość dla klienta – Zaczynamy od tego, co jest istotne dla klienta. Skupiamy się na działaniach, które rzeczywiście przyczyniają się do dostarczenia wartościowego produktu lub usługi.
- Identyfikacja i eliminacja marnotrawstwa (muda) – Lean koncentruje się na wykrywaniu i usuwaniu wszystkiego, co nie wnosi wartości. Do typowych rodzajów marnotrawstwa zaliczamy nadprodukcję, oczekiwanie, zbędne transporty, nadmiar zapasów czy wady produkcyjne.
- Ciągłe doskonalenie (kaizen) – Lean to nie jednorazowy projekt, ale stały proces doskonalenia, w którym wszyscy pracownicy są zaangażowani w poszukiwanie usprawnień.
- Przepływ i pull system – Procesy powinny działać płynnie, bez przestojów. Zamiast produkować „na zapas”, staramy się dostosowywać produkcję do rzeczywistych potrzeb rynku (pull system), co pomaga unikać nadprodukcji.
- Szacunek dla ludzi – Lean opiera się również na kulturze, w której wszyscy pracownicy mają szansę wnosić swoje pomysły i przyczyniać się do doskonalenia procesów.
Podsumowanie
Lean to filozofia zarządzania, której celem jest osiągnięcie maksymalnej efektywności poprzez eliminację marnotrawstwa i skupienie się na wartościach dla klienta. Choć zaczynała jako metoda zarządzania produkcją, rozwinęła się i dziś znajduje zastosowanie niemal w każdej branży. Lean Manufacturing koncentruje się na usprawnianiu procesów produkcyjnych, natomiast Lean Management obejmuje szerszą kulturę organizacyjną, skierowaną na ciągłe doskonalenie.
Wprowadzenie zasad Lean do organizacji może zająć czas i wymagać zaangażowania, ale efekty – w postaci bardziej efektywnych procesów i większego zadowolenia klientów – są warte tego wysiłku. Właśnie dlatego Lean jest jednym z kluczowych podejść, które pomaga organizacjom konkurować na rynku, dostarczać wysoką jakość i rozwijać się w sposób zrównoważony.
